چه بر سر خورشید آمده است؟

خورشید رفتارهایی غیر عادی پیدا کرده و به گفته‌ی یکی از دانشمندان، مشابه رفتاری که در حال حاضر از خورشید سر می زند را هیچ کس به خاطر نمی آورد. از این رو، دانشمندان در پی آنند تا دریابند آیا این ستاره حیات بخش مثل قبل خواهد تابید ...
لکه های خورشیدی می آیند و می روند اما مثل این که اخیراً بیشترشان رفته اند و دیگر بازنگشته اند. برای قرون متمادی، شتاره شناسان با رصد سطح خورشید، ظهور لکه ها را ثبت کرده اند، لکه هایی که چند روز یا چند هفته و یا حتی چند ماهد بر سطح این ستاره درخشان حضور دارند و دوباره محو می شوند. درنتیجه تلاش های این پژوهشگران، اکنون ما می دانیم که نوسان تعداد لکه های خورشیدی، چرخه ای یازده ساله را می پیماید.
اما در طول دو سال گذشته تعداد این لکه ها به شدت کاهش یافته است. غیبت لکه ها که در یک قرن اخیر تا این حد طولانی نبوده است، حتی رصدگران حرفه ای خورشید را شگفت زده کرده است. "دیوید هاتوی" که به عنوان فیزیکدان در ناسا و در مرکز فضایی مارشال در ایالت آلاباما مشغول به فعالیت است، می گوید:"مشابه رفتاری که در حال حاضر از خورشید سر می زند را هیچ کس به خاطر نمی آورد." در حال حاضر ناوگانی از تلسکوپ های فضایی در حال بررسی خورشید هستند، البته با دقتی که تاکنون سابقه نداشته است. نتایجی که این اسکادران فضایی به زمین ارسال می کند، تصویر تازه ای از ستاره همسایه ما وتأثیر آن بر روی کره زمین را در اختیارمان قرار می دهد. لکه های خورشیدی و سایر مولفه های کلیدی، حکایت از آن دارد که فعالیت مغناطیسی خورشید در حال تحلیل رفتن است و حتی خود این ستاره نیزممکن است در حال کوچک شدن باشد. وقتی این نتایج را در کنار یکدیگر قرار می دهیم، درمی یابیم که واقعه ای ژرف در داخل خورشید در حال وقوع است. اما سوال اینجاست که واقعه مورد نظر چیست؟

مریخ، بازمانده‌ای از منظومه شمسی اولیه

تحقیقات جدید از یافته‌های جالب توجهی پیرامون سیاره مریخ و حیات پر رمز و راز آن خبر می‌دهد که تا پیش از این گمانه زنی‌های جامعه علمی برای رازگشایی و درک چیستی زوایای تاریک شناسنامه این سیاره سرخ راه به جایی نبرده بود.

این نمایش تازه که از قضا حضور پر رنگ زمین و زهره را به عنوان نقش‌های اصلی صحنه به رخ دوستداران فضا می‌کشد، سناریوی تاریخی بکر و جالبی دارد که ماجرای آن به گذشته‌های دور و جریانات مربوط به روزهای آغازین منظومه شمسی برمی‌گردد و روایت دیگری از تولد و شکل‌گیری سیاره سرخ را بازگو می‌کند که زمین و زهره به عنوان ستاره‌های اصلی و جریان‌ساز آن معرفی می‌شوند. یافته‌های جدید از تولد سیاره مریخ، حکایت از آن دارد که زمین و زهره در روزهای پرآشوب آغاز حیات منظومه شمسی و در گیرودار برخوردهای شدید سیاره ساز معمول آن روزگار ممکن است در نقش ناجی مریخ نو رسیده ظاهر شده و این سیاره را در برابر حملات خارجی محافظت و حمایت کرده باشند.

سرقت متان از مریخ

مریخ مملو از رمز و راز است و گرچه دانشمندان با استفاده از تازه ترین فناوری های اکتشافاتی برخی از آنها را رمزگشایی می کنند، اما از آن سو و با گسترش همین اکتشافات بر صف راز و رمزهای آن افزوده می شود.

یکی از عجیب ترین نکاتی که ذهن دانشمندان را در سال های اخیر به خود مشغول کرده است، چرخه تناوبی تولید و ناپدیدشدن گاز متان در سطح این سیاره در طول سال است به طوری که در مریخ به طرز عجیبی گاز متان تولید و ناپدید می شود.

دانشمندانی که مریخ و تغییرات جوی آن را به عنوان یک حرفه زیرنظر دارند، متوجه شده اند که تمرکز گاز متان نه تنها در نقاط مختلف آن متفاوت است بلکه در فصول گوناگون سال نیز در نوسان است.

مطالعه ای که گروهی از دانشمندان در ایتالیا روی این چرخه به ظاهر عجیب داشته اند، نشان از آن دارد که در طول یک سال مریخی، متانی که در سطح این سیاره بزرگ تولید شده است از بین می رود.

این بررسی که نتایج آن شگفتی دانشمندان را به همراه داشته است، با استفاده از فناوری های نوینی از جمله مدارگرد اکتشافی مریخ متعلق به ناسا صورت گرفته است.

زهره و میزبانی از حیات

فضاپیمای سریع السیر زهره (Venus Express)، که متعلق به سازمان فضایی اروپا (اسا) است، به دانشمندان علوم سیاره ای امکان می دهد که درباره ی این که آیا سیاره ی زهره زمانی اقیانوس داشته است یا خیر تحقیق کنند. اگر چنین بوده باشد، شاید این سیاره هم زمانی مانند زمین میزبان حیات بوده است.

این روزها زمین و زهره کاملاً متفاوت از یکدیگر به نظر می رسند. زمین سیاره ای سرسبز، معتدل و سرشار از حیات است در حالی که زهره جهنمی وحشتناک است که سطح آن در دمایی بالاتر از فِر آشپزخانه برشته می شود! با این حال، هر دو سیاره شباهت های چشمگیری نیز دارند. هر دو آن ها اندازه ای تقریباً یکسان دارند و امروز، به برکت وجود مدار گرد سریع السیر زهره، دانشمندان علوم سیاره ای متوجه دیگر شباهت های این دو سیاره شده اند.

ترکیب اصلی زهره و زمین بسیار شبیه یکدیگر است اما یک تفاوت مهم وجود دارد؛ این که زهره مقدار بسیار کمی آب دارد. اگر حجم اقیانوس های زمین به طور یکنواخت در سرتاسر آن گسترده می شد، لایه ای به قطر 3 کیلومتر ایجاد می کرد. اگر شما حجم بخار آب موجود در جوّ زهره را فشرده و این آب را بر سطح آن پراکنده کنید، لایه ای به قطر 3 سانتی متر ایجاد خواهد کرد.

کشف تاریکی در قلب خورشید

تحقیقات همزمان دو گروه تحقیقاتی نشان می دهند ماده تاریک در قلب درخشان خورشید پنهان شده و در حال سرد کردن تدریجی هسته خورشید است.

به گزارش خبرگزاری مهر، ماده تاریک با نور در تعامل نیست و از این رو نامرئی است و تنها گواه وجود این ماده تاثیرات گرانشی آن بر روی دیگر اجرام از جمله کهکشانها است. این تاثیرات نشان می دهند ماده تاریک 80 درصد از کل ماده سازنده جهان را تشکیل داده است.

فرضیه پنهان شدن این ماده در قلب خورشید به دهه 1980 باز می گردد، زمانی که اختر شناسان دریافتند تعداد نوترینوهای تحت اتمی نامرئی که از خورشید جدا می شوند تنها یک سوم چیزی است که شبیه سازی های رایانه ای نشان می دادند. ماده تاریک به دلیل این ویژگی که انرژی را به خود جذب می کند می توانست این پدیده را توضیح دهد زیرا به این شکل میزان واکنشهای گداختهای هسته ای که عامل ایجاد نوترینوها بودند را کاهش می داد.

سیاره نپتون

 نپتون اولین سیاره ای بود که وجود آن به صورت ریاضی پیش بینی شده بود

( دانشمندان دریافته بودند که اورانوس در مدارش تحت تاثیر شی نا معلومی در ورای مدارش قرار دارد )
 نپتون دارای قطر حدود 49000 کیلومتر می باشد که حدود 88/3 برابر ا قطر زمین است . نپتون چهارمین سیاره بزرگ در منظومه شمسی ما می باشد ( بعد از مشتری ، زحل ، اورانوس).
جرم نپتون بیشتر از 17 برابر جرم زمین است . اما جاذبه در نپتون تنها 19/1 برابر جاذبه زمین می باشد. این به آن دلیل است که چگالی آن بسیار کمتر از زمین است .

سیاره اورانوس

 اورانوس یک غول بزرگ متشکل از مواد گازی و مایع می باشد. قطر استوایی آن حدود 51.000 کیلومتر یعنی بیش از 4 برابر قطر زمین است. سطح این سیاره پوشیده از ابرهای سبز-آبی، ساخته شده با کریستالهای ریز متان می باشد. کریستالها خارج از اتمسفر سیاره یخ زده اند. در اعماق این ابرهای قابل رویت، احتمالا ابرهای ضخیمی ساخته شده از آب مایع و کریستالهای یخ آمونیاک وجود دارند. در زیر این ابرها یعنی در عمق 7500 کیلومتری زیر ابرهای قابل رویت نیز، احتمال وجود اقیانوسی از آب مایع به همراه آمونیاک حل شده می باشد. در مرکز این سیاره ممکن است هسته ای سنگی، تقریبا به اندازه زمین وجود داشته باشد. دانشمندان در خصوص وجود هر گونه زیستی در این سیاره تردید دارند

محور طولی فرضی این سیاره به حدی انحراف دارد که تقریبا به صفحه مداری چسبیده است. این انحراف زاویه در بیشتر سیارات متجاوز از 30 درجه نیست. برای مثال زاویه انحراف محور طولی زمین 5/23 درجه می باشد. اما در مورد اورانوس این زاویه انحراف معادل 98 درجه است. بسیاری از ستاره شناسان بر این باورند که برخورد جرمی تقریبا در ابعاد زمین با اورانوس، در اوایل دوران تشکیل سیاره، منجر به ایجاد چنین انحراف شدیدی شده است.جرم اورانوس 5/14 برابر جرم زمین و یک بیستم جرم بزرگترین سیاره منظومه شمسی یعنی مشتری می باشد. میانگین چگالی اورانوس 27/1 گرم در هر سانتیمتر مکعب است. این مقدار معادل 25/1 چگالی آب می باشد. نیروی گرانش این سیاره 90 درصد نیروی گرانش زمین است. به این معنا که اگر جسمی در زمین 100 گرم وزن داشته باشد در اورانوس 90 گرم وزن خواهد داشت. جو این سیاره ترکیبی از 83% هیدروژن، 15% هلیوم، 2% متان و مقدار کمی اتان و دیگر گازها می باشد. فشار اتمسفر در زیر لایه گازهای متان حدود 130کیلوپاسکال، تقریبا 3/1 برابر فشار جوی سطح زمین است. ابرهای قابل مشاهده سطح اورانوس که به رنگ سبز-آبی ملایم می باشند همه سطح این سیاره را پوشانده اند.

سیاره زحل

زحل بعد از سیاره مشتری بزرگترین سیاره در منظومه شمسی می باشد. این سیاره دارای هفت حلقه مسطح به دور خود است. این هفت حلقه در واقع شامل تعداد زیادی حلقه های باریک که با ذرات یخی درست شده اند، می باشند. این حلقه ها زحل را به یکی از زیباترین اجرام آسمان در منظومه شمسی تبدیل کرده اند. به جز زحل، سیارات مشتری، نپتون و اورانوس نیز دارای حلقه هایی می باشند که نسبت به حلقه های زحل بسیار کم نورترند.

قطر زحل در استوا 120.540 کیلومتر، تقریبا 10 برابر قطر زمین است. این سیاره از زمین با چشم غیر مسلح قابل رویت است البته حلقه های آن دیده نمی شوند. زحل آخرین سیاره ای بود که ستاره شناسان باستان موفق به کشف آن شده بودند. این سیاره به مناسبت خدای کشاورزی رومیان، ساتورن نام گرفت.

زحل در مداری بیضی شکل به دور خورشید در حرکت است. بیشترین فاصله آن از خورشید 1.514.500.000 کیلومتر و کمترین فاصله آن 1.352.550.000 کیلومتر است. یک سال در زحل معادل 10.759 روز و یا 5/29 سال زمینی است.

 زحل علاوه بر گردش انتقالی خود به دور خورشید، حول محور عمودی فرضی خود نیز در گردش است. زاویه این محور 27 درجه می باشد.

سیاره مشتری

مشتری بزرگترین سیاره در منظومه شمسی است. قطر آن حدود 143000  کیلومتر، بیش از 11 برابر قطر زمین و حدود یک دهم قطر خورشید است. برای پر کردن حجم این سیاره غول پیکر به 1000 عدد سیاره زمین نیاز است. وقتی از زمین رصد می کنیم، این سیاره نورانی تر از بیشتر ستاره ها دیده می شود. معمولا پس از سیاره ونوس، مشتری دومین سیاره درخشان در آسمان است.

مشتری پنجمین سیاره در منظومه شمسی می باشد. میانگین فاصله آن از خورشید معادل 778.570.000 کیلومتر یعنی بیش از پنج برابر فاصله زمین تا خورشید است. ستاره شناسان باستان این سیاره را به یاد پادشاه خدایان رومی، ژوپیتر نامیدند.

ستاره شناسان در سال 1994 شاهد رویداد منحصر به فردی در این سیاره بودند. برخورد 21 تکه از شهاب سنگ شومیکر-لوی 9 که به اتمسفر مشتری برخورد کرد. این برخورد منجر به وقوع انفجارهای مهیب و پراکندگی مقدار بسیار زیادی گرد و خاک در منطقه ای با وسعت بیشتر از قطر کره زمین گردید.

سیاره مریخ

مریخ چهارمین و آخرین سیاره سنگی است که به دورخورشید می چرخد. یونانی ها این سیاره را آرس و رومیان آن را مارس یا مریخ نام نهادند. هر دو اسم بیانگر خدای جنگ آنان است. این سیاره نزد کسانی که به آسمان می نگریستند مظهر جنگ و خون بود.

این سیاره در یک مدار بیضی شکل و با سرعتی حدود 1/24 کیلومتر در ثانیه  به دور خورشید می چرخد که دورترین فاصله آن از خورشید 249 میلیون کیلومتر و در تردیکترین فاصله اش 207 میلیون کیلومتر از خورشید فاصله می گیرد. ولی به طور متوسط 228 میلیون کیلومتر از خورشید فاصله دارد. این سیاره همسایه بعدی زمین است که گاهی به ما نزدیک می شود و به حدود 56 میلیون کیلومتری ما می رسد و گاهی در آن سوی خورشید به فاصله 397 میلیون کیلومتری از ما قرار می گیرد. از جهاتی هم شبیه زمین است و یک شبانه روز آن حدود 5/24 ساعت طول می کشد. محور گردش آن نسبت به خط عمود حدود 24 درجه است. هر یک سال آن معادل 2 سال (687 روز) زمینی است و قطر آن حدود 6800 کیلومتر است. به علت دوری از خورشید حداقل دمای آن به 100 درجه زیر صفر و حداکثر آن به 27 درجه سانتیگراد می رسد.

سرعت گریز از سطح آن 5 کیلومتر بر ثانیه است. جو آن 200 مرتبه از جو زمین رقیق تر است و فشار این جو رقیق حدود پنج میلی بار است(فشار جو زمین بیش از 1000 میلی بار است).

در جو آن گازهای دی اکسید کربن ، اکسیژن ، نیتروژن و کمی بخار آب و گازهای بی اثر وجود دارد مریخ دارای کوه آتشفشانی عظیم الجثه ای است که المپیوس نام دارد. این کوه بزرگترین کوه آتشفشانی در منظومه شمسی است. وسعت المپیوس در حدود 600 کیلومتر،ارتفاع آن 24 کیلومتر است.